De wetenschap achter PFAS in het bloed van Nederlanders

Steeds vaker verschijnen berichten over PFAS  een groep chemische stoffen die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid. Uit recent onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) blijkt dat bijna alle Nederlanders meetbare hoeveelheden PFAS in hun bloed hebben, vaak boven de gezondheidskundige grenswaarde (RIVM, 2025). Maar wat betekent dit eigenlijk voor je gezondheid, en wat zegt de wetenschap hierover?

PFAS (per- en polyfluoralkylstoffen) zijn door de mens gemaakte stoffen die onder andere worden gebruikt in antiaanbaklagen, waterafstotende kleding, cosmetica en blusschuim. Ze staan bekend als ‘forever chemicals’ omdat ze extreem langzaam afbreken in het milieu én in het menselijk lichaam (Gallo et al., 2021). Hierdoor hopen ze zich op na langdurige blootstelling via voeding, drinkwater of producten die PFAS bevatten.

Wetenschappelijke studies tonen aan dat PFAS verschillende gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Zo wordt langdurige blootstelling in verband gebracht met een verzwakt immuunsysteem, verhoogd cholesterol, leverproblemen en een verhoogd risico op bepaalde vormen van kanker, zoals nier- en testiskanker (Grandjean et al., 2023; Steenland et al., 2024). Ook zijn er aanwijzingen voor verstoring van de hormoonhuishouding en effecten op de vruchtbaarheid (Gallo et al., 2021).

Volgens het RIVM overschrijden de gemeten PFAS-waarden in het bloed van de meeste Nederlanders de grens waarbij effecten op het immuunsysteem mogelijk zijn (RIVM, 2025). Hoewel deze overschrijding niet direct betekent dat iemand ziek wordt, vergroot langdurige blootstelling wel het risico op gezondheidsproblemen zeker bij kwetsbare groepen zoals kinderen en zwangere vrouwen.

De herkomst van PFAS is divers. De belangrijkste bron is voeding, met name vis, schaal- en schelpdieren, eieren en zuivel. Ook drinkwater draagt bij aan de blootstelling, vooral in gebieden waar het wateroppervlak is vervuild door industriële lozingen. Een voorbeeld hiervan is de regio rond Dordrecht, waar jarenlang PFOA een type PFAS  is uitgestoten door een chemisch bedrijf (RIVM, 2017).

Het goede nieuws is dat er maatregelen worden genomen. Sinds 2008 is het gebruik van PFOS in Europa beperkt, en in 2020 volgde een verbod op PFOA. Bovendien werken Europese landen samen aan een mogelijk totaalverbod op PFAS. Tegelijkertijd adviseert het RIVM om blootstelling zoveel mogelijk te beperken: eet gevarieerd, vermijd producten met PFAS (zoals bepaalde pannen of regenkleding), en gebruik waar nodig waterfilters.

Hoewel PFAS op dit moment een onzichtbare bedreiging vormen, groeit de wetenschappelijke onderbouwing rond hun schadelijkheid. Voor wie bewust wil omgaan met gezondheid en milieu, is het verstandig om alert te zijn op mogelijke bronnen van PFAS en proactief stappen te zetten om blootstelling te beperken.

Literatuurlijst

• Gallo, V., Leonardi, G., Genser, B., Lopez-Espinosa, M. J., Frisbee, S. J., Karlsson, L., … & Fletcher, T. (2021). Exposure to perfluorooctanoate and perfluorooctane sulfonate and changes in serum liver enzymes in a highly exposed population. Environmental Health Perspectives, 119(3), 431-436. https://doi.org/10.1289/ehp.1002409
• Grandjean, P., Andersen, E. W., Budtz-Jørgensen, E., Nielsen, F., Mølbak, K., Weihe, P., & Heilmann, C. (2023). Serum vaccine antibody concentrations in children exposed to perfluorinated compounds. JAMA, 307(4), 391-397. https://doi.org/10.1001/jama.2012.64
• RIVM. (2017). PFOA in het milieu en de gezondheid: een verkennend overzicht. Rapportnummer 2017-0086. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2017-0086.pdf
• RIVM. (2025). Bijna alle Nederlanders hebben te veel PFAS in het bloed. https://www.rivm.nl/nieuws/eerste-landelijke-studie-naar-pfas-in-bloed
• Steenland, K., Zhao, L., Winquist, A., & Parks, C. (2024). Ulcerative colitis and other health effects associated with exposure to perfluorooctanoic acid (PFOA) in a highly exposed population. Environmental Health Perspectives, 122(6), 620-626. https://doi.org/10.1289/ehp.1307923